JAARVERSLAG 2021
Doelstelling
De Participatieraad Leusden adviseert het college van B&W van de gemeente Leusden over
beleids- en uitvoeringsregels in het sociaal domein. Zoveel als mogelijk betrekt de
participatieraad daarbij geledingen uit de Leusdense bevolking.
De Participatieraad werkt bij het opstellen van adviezen samen met de Raad voor
Cliëntenparticipatie.
Samenstelling
De Participatieraad, formeel met de omvang van 4 leden, bestond in 2021 uit:
- Ine Kerkhof, met bijzondere aandacht voor jeugd en onderwijs
- Rob Leeuwenburg, met bijzondere aandacht voor wmo en participatie, tot 1 april 2021
- Jan Burger, met bijzondere aandacht voor jeugdhulp, welzijns- en gezondheidszorg
- Henriette Schneiders, met bijzondere aandacht voor participatie
- Met ingang van september 2021: Gertrud Gosenshuis, met bijzondere aandacht voor
welzijnszorg en participatie - Werkwijze en organisatie
Steeds twee leden van de Participatieraad delen een aandachtsgebied (portefeuille). De leden van
de Participatieraad onderhouden elk met relevante Leusdense organisaties contact of spreken met
netwerkcontacten van betrokkenen en volgen de maatschappelijke ontwikkelingen binnen hun
aandachtsgebied.
In de ideale opzet bereiden deze twee leden steeds een advies voor aan het college van
burgemeester en wethouders in goed overleg met belanghebbenden en deskundigen en bespreken
dit met de voltallige Participatieraad. In de praktijk kent het adviestraject echter minder duidelijke
paden. Er staat vaak tijdsdruk op, vaak vindt er ambtelijk vooroverleg plaats. In een aantal
gevallen kwam er dan een herziene versie van het voorstel naar de Participatieraad voor formeel
advies, terwijl het kort daarop naar de gemeenteraad gestuurd moet worden.
Complicerend is ook dat diverse voorstellen ontstaan in overleg tussen de gemeenten in het
samenwerkingsverband, waarbij Amersfoort als grootste gemeente een kartrekkersrol heeft.
De gewenste adviestermijn van 6 weken bleek daardoor vaak niet mogelijk, soms ging het om
enkele dagen. Het is voor de Participatieraad in zo’n proces lastiger dan gedacht om Leusdense
organisaties te betrekken bij haar advisering. Ook de coronapandemie speelde hier een
complicerende rol. - De samenwerking met de Raad voor Cliëntenparticipatie (RvCP) verliep goed in 2021. Leden van
de RvCP wonen regelmatig de vergaderingen bij van de Participatieraad en soms omgekeerd.
De beide adviesraden zijn lid van de Koepel van Adviesraden in het Sociaal Domein.
De Participatieraad werd secretarieel ondersteund door Karlijn Tolboom. Zij deed dit als
vrijwilligster, maar met professionele inzet en kwaliteit.
Ambtelijke ondersteuner, verbinder tussen de Participatieraad en de gemeente, was Simone
Rijneveld. De Participatieraad is haar dankbaar voor de uitstekende en ter zake kundige en snelle
informatie en bemiddeling.
De impact van de preventiemaatregelen m.b.t. corona was ook voor de participatierad groot.
Fysieke bijeenkomsten waren schaars. Toch bleef de geplande reeks van vierwekelijkse
bijeenkomsten gehandhaafd, maar dan vaak online.
Wat is er gerealiseerd in 2021?
In 2021 vergaderde de Participatieraad 18 maal, waarvan tweemaal met de wethouders Erik van
Beurden, in september opgevolgd door Fenneke van der Vegte, en Patrick Kiel, driemaal met de
interim-directie van Lariks en tweemaal met het adviesbureau Twijnstra en Gudde. Daarnaast
namen leden deel aan enkele regionale overleggen.
Onderwerpen die besproken zijn met beleidsambtenaren en/of wethouders - Ontwikkelingen m.b.t. huishoudelijke ondersteuning
De door de rijksoverheid verordonneerde regel voor een uniforme eigen bijdrage
van max. 19 euro per 4 weken heeft in veel gemeente geleid tot een stijgend
beroep op de regeling, derhalve tot kostenverhoging voor de gemeenten.
Mede door de rechterlijke uitspraak in een beroepsprocedure is de gemeente
gehouden aan duidelijke normen voor de beoordeling van aanvragen voor
ondersteuning.
De cliënten klagen soms over de wisselende bezetting van de roosters of
onverwachte korting op de geïndiceerde uren.
Eind van het jaar besloot de gemeente tot een nieuwe inkoopregeling, waarbij de
aanbieders inschrijven voor de prijs die de gemeente aanbiedt, een z.g. ‘open
house’-constructie. Daartoe is een inkoopkader geformuleerd, waarbij het
onderscheid tussen de vroegere rubrieken HH1 en HH2 komt te vervallen, omdat
het verschil in de praktijk gering is. Voordeel van de nieuwe opzet is dat cliënten
bij hun eigen huidige aanbieder van zorg kunnen blijven.
Het standaardtarief voor de instellingen werd teruggebracht van 2,3 naar 2 uur,
omdat dit aansluit op de praktijk. Uit een verkennende rapportage lijkt op deze
manier ca. € 200.000,- minder groei in uitgaven mogelijk te zijn, ondanks de
stijging door de vergrijzing. - Schuldhulpverlening
Begin 2021 stelde de gemeente een aangepaste verordening schuldhulpverlening
vast met positief advies van de Participatieraad. De wijzigingen waren hoofdzakelijk technisch van aard. Een verbetering was dat de behandeltermijn van aanvragen is verkort tot 8 weken. - Financiële positie gemeente m.b.t. het sociaal domein
De gestegen kosten van de huishoudelijke hulp – door een toenemend aantal
zorgvragers wegens vergrijzing van de bevolking en de door ‘Den Haag’
bepaalde maximale eigen bijdrage – en van de jeugdhulp, alsmede de
corona gerelateerde maatregelen leidden tot een tekort op de begroting. In de loop
van het jaar kwam het rijk met aanvullende middelen, met name voor opvang van
de coronamaatregelen en voor de jeugdhulp, maar deze waren minder dan
gehoopt. Anderzijds vroegen de jeugdhulpinstellingen nog eens 8 miljoen van de
gezamenlijke gemeenten in de regio, voor Leusden bijna 6 ton.
De gemeente besloot in weerwil van de rijksregeling toch zodanige maatregelen
te nemen – met Lariks als uitvoerder – dat inwoners die voorheen goed zelf hun
huishoudelijke zorg konden betalen werden gestimuleerd dit te blijven doen,
opdat de publieke voorziening vooral mogelijk blijft voor de minder
draagkrachtigen. De Participatieraad steunde deze opstelling. De minister van
VWS niet. De VNG steunde de gemeente in haar opstelling. - Lariks
Stichting Lariks is de uitvoerder van veel van het sociaal beleid van de gemeente
Leusden. Lariks verzorgt zowel hulpverlening voor volwassenen en kinderen als
ondersteuningsactiviteiten voor vrijwilligerswerk en samenlevingsactiviteiten. De
groeiende behoefte van de gemeente aan kostenbeheersing noopte Lariks in het
afgelopen jaar tot een reorganisatie en herziening van procedures en takenpakket.
In 2020 is een interim-directeur aangesteld met een onderzoeks- en advies-opdracht. Werkgroepen met medewerkers van gemeente en Lariks brachten meer
inzicht in elkaars positie en versterkte het onderling vertrouwen. Bij Lariks steeg
het kostenbewustzijn en werd een nieuwe werkwijze ingevoerd, naast versterking
van het datamanagement. Eind 2021 trad een nieuwe directeur-bestuurder aan en
gaf de gemeenteraad unaniem groen licht voor restauratie van het budget.
De gemeente was nauw bij deze ontwikkeling betrokken, ook middels een
monitoringsproject van Twijnstra en Gudde. De participatieraad vergaderde
driemaal met de interim-directeur en tweemaal met Twijnstra en Gudde.
Daarnaast was Lariks een regelmatig terugkerend onderwerp op de agenda van de
participatieraad en van het overleg met de wethouders. Uiteindelijk besloot de
gemeenteraad het budget voor Lariks te restaureren naar de situatie van voor de
bezuiniging. - Corona
Meerdere malen is gesproken over de consequenties van de pandemie en de
voorzorgsmaatregelen voor de inwoners van Leusden en voor de zorgverlening.
De gemeente entameerde in 2020 een ‘platform Leusden voor elkaar’ waar zorg en welzijnorganisaties en vrijwilligers elkaar informeerden over de knelpunten
om zo eventuele manco’s in de zorg of regelgeving aan te pakken.
De participatieraad nam deel aan dit platform, dat aan het einde van 2020 onder
verantwoordelijkheid kwam van de ‘Huiskamer van Leusden’, als aanvulling op
de netwerkbijeenkomsten van deze organisatie en gezien de centrale rol die de
Huiskamer sinds april 2020 heeft vervuld in het ontvangen en signaleren van en
bemiddelen bij hulpvragen.
Met name hadden de basisscholen in Leusden een grote uitdaging om het
lesprogramma online uit te voeren en de gezondheid van leerkrachten en
leerlingen op school te waarborgen.
Ook voor de thuiszorg was de werksituatie extra belastend. - Kosten naturalisatie
De kosten van het aanvragen van het Nederlanderschap zijn aanzienlijk. Voor een
gezin met vier kinderen beloopt het al snel ruim € 1.800,-. De gemeente
Amersfoort kent hiervoor een coulanceregeling door bijzondere bijstand toe te
kennen aan minvermogende aanvragers. Middels een brief vroeg de
Participatieraad, samen met de Raad voor Cliëntenparticipatie, de gemeente
Leusden deze werkwijze over te nemen. De gemeente zag daar geen
mogelijkheden voor, omdat wettelijk de kosten van naturalisatie niet als grond
gelden voor bijzondere bijstand. - Dementie
De gemeente Leusden streeft naar het verkrijgen van het keurmerk ‘dementievriendelijke gemeente’. Daartoe heeft de gemeente een plan opgesteld dat door de
participatieraad van een zeer positief advies werd voorzien. - Regiotaxi
Er is sprake van een lichte verhoging van de eigen bijdragen in 2021, maar er zijn
ook geluiden over een wezenlijke verandering in de beschikbaarheid van de
regiotaxi. Vooralsnog blijft het aanbod gehandhaafd. - Inburgering
Er komt een nieuwe wet die de gemeenten een grotere rol geeft, maar er is nog
veel discussie over de middelen die de gemeenten krijgen voor de uitvoering van
deze wet. Leusden heeft een overeenkomst met Integratiewerk, dat voor de
inburgering verantwoordelijk is en ook de taalcursus verzorgt. Ook lokale
organisaties als Voila en Gilde Leusden spelen een belangrijke rol bij de
ondersteuning en educatie van nieuwkomers. Er wordt echter node een netwerk
van sociale ondersteuners gemist om de eerste jaren de nieuwkomers bij te staan
in hun proces van inburgering. - Jeugdhulpverlening
De beoogde veranderingen bij de ‘breedspectrum aanbieders’ (BSA) verlopen
aanzienlijk trager dan verwacht en bedoeld. Met extra investeringen en interim-management zal de gewenste innovatie naar intensievere samenwerking en regio-en cliëntgerichtheid meer en sneller gestalte moeten krijgen. Ook zouden de lange wachttijden daarmee enigszins ingelopen kunnen worden.
De kinderen uit de bevolkingsgroepen met lagere sociaal economische status
lijken onvoldoende bereikt te worden. Vanwege de moeilijke huisvestingsmarkt
is zelfstandig wonen voor jongeren een groot probleem, wat leidt tot langduriger
verblijf van jongeren in de kostbare woonvoorzieningen die onder de jeugdwet
vallen dan de behandeling/begeleiding vergt.
Om de slagkracht van Lariks te versterken komt de gemeente met een voorstel
‘minder beschikken’. De essentie daarvan is dat Lariks jeugdhulpverleners in
dienst kan nemen die zonder nadere beschikking – zoals die voor gespecialiseerde
hulp wel nodig is – direct hulp kunnen verlenen. De verwachting, op grond van
een businesscase, is dat deze werkwijze tot verlaging van verwijzingen naar dure
hulp zal leiden en vermoedelijk tot grotere tevredenheid bij cliënten wegens de
grotere snelheid. De Participatieraad adviseerde positief over dit voorstel.
De regiogemeenten ontwikkelden in 2021 een regiovisie jeugdhulp teneinde een
kader te formuleren voor de ontwikkelingen in de komende jaren, in het bijzonder
ook voor de aanbesteding in 2023. De ambitie is het aantal aanbieders aanzienlijk
te beperken door samengaan of –werken te bevorderen, door het aanwijzen van
hoofdaannemers die een grote verantwoordelijkheid krijgen om het zorgaanbod te
enten op de regionale behoeften.
De Participatieraad bracht zowel gedurende het traject als op de door B&W
voorgenomen vaststelling van de visie uitvoerig advies uit. Dit advies werd door
wethouder en gemeenteraad positief ontvangen.
Leusden subsidieert twee praktijkondersteuners voor de huisartsen, een
verpleegkundige en een psycholoog, om doelmatiger gebruik te maken van
gespecialiseerde hulp.
Lariks werkt nauw samen met scholen om vroegtijdige hulp en normalisering
van gangbare problemen te bevorderen.
Er is al meerdere jaren geen bruikbaar cliëntervaringsonderzoek voor de
jeugdhulp. Incidentele ervaringen lijken op lange ambtelijke en weinig
cliëntgerichte procedures te duiden. Elders in de provincie Utrecht is veel onrust
over het functioneren van ‘Veilig Thuis’. De ervaringen van Lariks met deze
organisaties zijn ook wisselend, maar er zijn bij de participatieraad geen schrijnende
situaties bekend in Leusden.
Vanuit de rijksoverheid, OCW en VWS, komen middelen voor een ‘Deltaplan
Jeugd’ om jongeren meer perspectief te bieden, met name in en na deze
coronatijd. Het sluit aan op het Nationaal Programma Onderwijs. Elke school
maakt een plan met prioriteiten. De gemeente stelt in samenspraak met veel
betrokkenen (onderwijs, sport, cultuur, jeugdhulp, leerplicht) een plan op met
speerpunten. Het plan moet begin 2022 gereed zijn.
Ten behoeve van de minimagezinnen kent de gemeente een pakket met
maatregelen, waaronder kledingcheques. Hoewel deze cheques heel welkom zijn
bij de doelgroep vindt de Participatieraad het ongewenst dat achterop de cheque
nadrukkelijk wordt vermeld dat deze afgegeven is in het kader van een sociale
regeling. De gemeente onderkent deze onnodige stigmatisering, maar lijkt aan
regels gehouden te zijn om enige oormerking op de cheques te handhaven.
- Beschermd wonen
Ook op dit terrein is in 2021 een regiovisie ontstaan, onder de titel
‘Ondersteuning met noodzakelijk verblijf’ (omnv). Een teneur in deze visie is het
versterken van de draagkracht van de eigen netwerken, buurten, gemeenten om
cliënten zoveel mogelijk, eventueel met ambulante ondersteuning, een eigen
leven te laten leiden. Op indicatie is ook kort- of langdurend verblijf mogelijk
met ondersteuning.
Er wordt naar het inzicht van de adviesraden hierbij te veel geleund op het eigen
netwerk van de cliënten. Een ruimhartige en actieve opstelling van de lokale
welzijnsorganisaties blijft nodig.
Net als bij de jeugdzorg rekenen de regiogemeenten hier op de vorming van
consortia die een samenhangend stelsel van verblijf en ondersteuning kunnen
realiseren. De keuzevrijheid van de cliënt lijkt hierbij wel beperkingen te krijgen,
zodat tenminste een goede klachtenregeling nodig is.
De Participatieraad vroeg tevens aandacht voor de doelgroep van de licht
verstandelijk beperkten. - Preventieakkoord
De provincie kende de gemeente een subsidie toe voor initiatieven die de
geestelijke en lichamelijke gezondheid bevorderen. In Leusden leidt dat nu tot
een leefstijlakkoord met thema’s als sport en bewegen, niet roken en
alcoholbeperking, gezond eten. De Participatieraad gaf hierover geen formeel
advies, maar steunde de ambitie en toekenning van middelen aan passende
initiatieven.
Ook sprak de Participatieraad zich desgevraagd positief uit over de functie van
het zwembad. - Sociaal domein
Uitvoerig heeft de participatieraad zich gebogen over de monitoring van het
sociaal beleid. De opmerkingen en vragen werden zowel vanuit het gemeentelijk
apparaat als vanuit Lariks beantwoord. - Cliëntervaringsonderzoek
In 2021 heeft zowel bij de doelgroep van de jeugdhulp als van de WMO een
onderzoek plaatsgevonden naar de tevredenheid van de cliënten.
Bij de jeugd is er een geringe respons (10%). Dit onderzoek was nu meer gericht
op de kwalitatieve aspecten. De toegang tot en de uitvoering van de zorg verloopt
wisselend, wat ook geldt voor de resultaten c.q. effecten.
Het rapport roept de vraag op wat de impact is geweest van corona. De GGD
Utrecht heeft hieromtrent recent een regiobreed onderzoek onder 16-25 jarigen
verricht. Regionaal wordt er gezocht naar verbetering van het cliëntervaringsonderzoek, zodat er meer en sneller informatie uit komt.
Wat betreft de doelgroep van de wmo blijkt dat over het geheel genomen de
tevredenheid binnen de gemeente Leusden t.o.v. andere gemeenten hoog ligt. Wel
wordt minder gescoord op het gebruik maken van een onafhankelijke
cliëntondersteuner. Dit wordt vanuit de gemeente verder opgepakt met Lariks.
De gemeente is tevreden over de uitkomsten.
Adviezen
De Participatieraad bracht in 2021 adviezen uit over - Verordening en beleidsregels WMO
- Verordening en beleidsregels Jeugdhulp
- Plan ‘minder beschikken’ t.b.v. Lariks
- Regiovisie Ondersteuning met noodzakelijk verblijf
- Regiovisie Specialistische Jeugdhulp
- Kosten van naturalisatie
